Kultura dhe Historia

🏛️ Historia e Gjirokastrës
📜 Prejardhja dhe periudhat historike
Origjina e qytetit daton që në periudhën antike – besohet se vendbanimi i parë ishte Argjiro, një kala e lashtë ilire dhe më vonë bizantine.

Emri Gjirokastër rrjedh nga legjenda e princeshës Argjiro, e cila, sipas tregimeve popullore, hodhi veten nga kalaja për të mos rënë në duart e pushtuesve osmanë.

Në shekujt XV–XIX, qyteti u zhvillua nën sundimin osman si një qendër e rëndësishme tregtare, kulturore dhe ushtarake.

U bë qendër arsimore dhe intelektuale në fillim të shek. XX, dhe në të njëjtën kohë luajti rol të rëndësishëm në lëvizjet kombëtare shqiptare.

🧱 Trashëgimia arkitektonike
Gjirokastra është shembull i qyteteve osmane të ndërtuara në gur, me:

Shtëpi të mëdha tradicionale me formë kështjelle

Çati me rrasa guri, dritare të vogla, oxhakë monumentalë

Rrugica të ngushta me kalldrëm që ndjekin relievin e pjerrët të kodrës

Ndërtesat më të njohura:

Shtëpia e Zekatëve – një nga më të bukurat, me tavanë të gdhendur dhe dritare panoramike

Shtëpia e Skëndulateve, Babameto, Kadare, etj.

🏰 Monumente dhe vende historike
Kalaja e Gjirokastrës – një nga më të mëdhatë në Ballkan, qëndron mbi qytet dhe daton që nga shek. IV. Brenda saj gjendet:

Muzeu i armëve

Një avion ushtarak (relike e Luftës së Ftohtë)

Hapësira për festivale dhe koncerte

Pazari i Vjetër – qendër tregtare historike e restauruar, ku ruhen punime artizanale tradicionale.

Tuneli antibërthamor – një strukturë sekrete nga periudha komuniste, tani i hapur për vizitorë.

Shtëpia e Enver Hoxhës – tani funksionon si Muzeu Etnografik i qytetit.

🎭 Kultura dhe tradita
Polifonia shqiptare – një nga format më të rralla të këndimit në botë, e njohur nga UNESCO si trashëgimi shpirtërore. Gjirokastra është një qendër e saj.

Festivali Folklorik Kombëtar – mbahet çdo 5 vite në kalanë e qytetit dhe mbledh grupe artistike nga e gjithë Shqipëria.

Qyteti është vendlindja e Ismail Kadaresë, shkrimtarit më të njohur shqiptar, veprat e të cilit shpesh pasqyrojnë Gjirokastrën.

Tradita të pasura në artizanat, kuzhinë, muzikë dhe mikpritje.

📚 Rëndësia kulturore dhe arsimore
Që nga shek. XIX, Gjirokastra është njohur si qendër e rëndësishme arsimore dhe letrare në jug të Shqipërisë.

Ajo ka prodhuar figura të mëdha të kulturës shqiptare: shkrimtarë, historianë, artistë dhe mendimtarë.

🕍 Fetë dhe bashkëjetesa kulturore
Qyteti ka një traditë të bashkëjetesës fetare – me kisha ortodokse, xhami dhe objekte të tjera kulturore që bashkëekzistojnë.

Harmonia ndërfetare ka qenë një nga tiparet më pozitive të komunitetit lokal ndër shekuj.